اقتصاد دان واستاد دانشگاه در گفت و گو با «اخبار صنعت»؛
تعداد بازدید : 6
اقتصاد ایران را به پاییز سال آینده گره نزنید!
انتخابات آمریکا که ساعت های حساسی را پشت سر گذاشت دیر هنگام نتایج را اعلام کرده است. پیشی گرفتن آقای بایدن نسبت به رئیس جمهور فعلی و بنای بازار بر گفته هایی از این دست که با آمدن آقای بایدن آمریکا به برجام بازمی گردد تلاطم هایی در بسیاری از بازارهای ما ایجاد کرده که کاهش نرخ ارز و خودرو و ریزش بورس از مشخص ترین این تاثیر گذاری هاست. عطا بهرامی اقتصاد دان واستاد دانشگاه دراین گفت وگو درخصوص تاثیر گذاری انتخابات آمریکا به ما می گوید که کاهش نرخ ارز واقعا وابسته به انتخابات آمریکاست یا دلایل دیگری دارد و اینکه آقای بایدن تا چه حد می تواند درموفقیت اقتصاد ایران یک تضمین باشد.
استاد اقتصاد گفت: حتی اگر آقای بایدن بخواهد روی کار بیاید قطعا مذاکره با ایران به پاییز سال آینده می رسد و عملا هر نوع صحبت یا توافقی به دولت آقای روحانی قد نمی دهد و تا زمان استقرار دولت بعدی قطعا هیچ مذاکره ای صورت نمی گیرد، یعنی دولت آقای روحانی عملا با دولتی که ۴ ماه دیگر روی کار است مذاکره نمی کند، بنابراین نباید اقتصاد را به مذاکرات پاییز سال بعد گره زد.
با کاهش نرخ ارز، آیا می توانیم انتظار داشته باشیم که قیمت ها به سرعت کاهش بیابد همانگونه که قیمت محصولات با بالا رفتن نرخ ارز به سرعت افزایش یافت؟
در اقتصاد موضوعی به نام انتظارات تورمی وجود دارد که همیشه روی بازارها تاثیر گذار است، البته انتظارات تورمی بر روی بازار هایی که خاصیت سفته بازی در آن بیشتر است، بیشتر تاثیر می گذارد. این موضوع یک واقعیت اقتصادی است که برای آن نظریه سازی و مدل سازی هم ارائه شده لذا مسئله جدیدی نیست.به طور مشخص آنچه درباره گرانی و افزایش نرخ ارز در ماه های گذشته رخ داد ماحصل سیاست های دولت و بانک مرکزی است که موجب شد دلار تا نرخ ٣۰ هزار تومان هم افزایش بیابد. دولت برای تامین بودجه خود نرخ ارز را افزایش داد اما وقتی قیمت دلار به بیش از ٣٠ هزار تومان رسید قطعا دیگر تقاضای زیادی برای دلار ۳۰ هزار تومانی وجود نداشت، چرا که به درد کسی نمی خورد. سیاست های بانک مرکزی موجب شد تا در دوره آقای همتی یک میلیارد دلار از بازار جمع شود، چون دلار با این قیمت نه به کار وارد کننده می آمد نه مردم و نه فعالین اقتصادی،لذا خود بانک مرکزی هم به عنوان خریدار وارد بازار شد، یعنی در کنار مردم و فعالان اقتصادی در برهه ای از زمان به جمع خریداران پیوست و فشار تقاضایی ایجاد شده به سناریوی افزایشی قیمت دلار مورد نظر دولت کمک کرد.
یعنی بانک مرکزی در افزایش نرخ ارز موثر بوده است؟
از این جهت می توان گفت خود آقای همتی به افزایش نرخ ارز دامن زد به این دلیل که دولت اراده کرده بود به آن رقم تورمی مورد نظر خود در نرخ ارز برسد.به هر حال مشخص بود که نرخ ارز را برای مدت مدیدی نمی توان بالای ۳۰ هزار تومان نگاه داشت لذا کاهش قیمت نرخ ارز در دو روز گذشته را نمی توان چندان به تاثیرات انتخابات آمریکا ارتبا، داد هر چند از این موضوع هم بی تاثیر نیست اما به دلیل کاهش نوسانات انتظارات تورمی و رصد آن در بازار است که نرخ ارز کاهش یافته است.
ارزیابی شما از کاهش نرخ ارز در روزهای پایانی شمارش رای انتخابات آمریکا و احتمال پیروزی آقای بایدن چیست؟
کاهش نرخ ارز در روزهای گذشته نشان داده عاملی که در این مدت موجب افزایش نرخ ارز بوده امروز به شکل نامحسوس و به بهانه و توجیه انتخابات آمریکا باعث شده قیمتها را افزایش دهد اینک خود را کنار کشیده است و باعث شده قیمت ارز پایین بیاید و حتما هم نرخ ارز از الان هم پایینتر میآید و بعید میدانم که روی بیست هزار تومان باقی بماند، حتی ممکن است به زیر ۲۰ هزار تومان هم برسد و رقم ۱۵ تومان هم برای نرخ دلار در این شرایط متصور است.
بنابراین کاهش نرخ ارز به انتخابات آمریکا ربطی ندارد، چراکه احساس می شود وعده آقای بایدن مبنی بر بازگشت به برجام در ریزش قیمت ها موثر بوده است؟
بله حتما به مساله انتخابات ربطی ندارد، یعنی بضاعت فعلی ما در این موضوع نرخ دلار بین ۱۵ تا ۲۰ هزار تومان است یعنی اقتصاد ما با ورودی و خروجی خود نرخ ١۵ تا ٢٠هزار تومانی را مشمول می شود، ضمن اینکه آقای جوبایدن هم به صراحت اعلام نکرده که تحریم های ایران را برمی دارد. ضمن اینکه براساس اخبار واصل شده از گزینه آتی وزارت خارجه آمریکا که توسط آقای بایدن انتخاب می شود تحریم ها علیه جمهوری اسلامی ایران برداشته نمی شود. قطعا نخبگان آمریکا در برابر برداشتن اندکی از تحریم های ایران برای این موضوع برنامه ریزی بسیاری از قبیل خلع سلاح موشکی و خروج ایران از منطقه اندیشیده اند، که این گزینه ها برای ایران بسیار بی معنی است و قطعا ما پای میز مذاکره با آمریکا با این شروط نمی رویم. ممکن است آمریکا با آمدن آقای جوبایدن در ازای گرفتن دستاوردهای بسیاری از ما یک کانال بسیار ضعیف مالی مثلا برای فروش نفت برای ما ایجاد کنند که از شما نفت می خریم مثلا اروپا بتواند از ایران نفت بخرد این درحالی است که اگر حتی کل دنیا خواهان خرید نفت از ایران باشند ما ظرفیت تولید بیش از سه و نیم میلیون بشکه نفت نداریم در حالی که همین الان تضمین خرید دو و نیم میلیون بشکه نفت را داریم ،از این جهت آمریکا با آمدن آقای بایدن هم برگی برای توسعه و رشد اقتصادی ما رو نمی کند که بتواند بازار ما را تکان بدهد و منجر به کاهش نرخ دلار شود. اینکه دلار در این روزها کاهش یافته به همان دلیل اشاره شده است که عامل اصلی افزایش نرخ ارز یعنی بانک مرکزی و دولت تعمدا خود را از این بازار کنار کشیده اند، بنابراین کاهش قیمت ناشی از این موضوع نیست نه اینکه به طور کامل وابسته به مسائل سیاسی و انتخابات آمریکا باشد. به هر حال با کاهش نرخ دلار، شاهد کاهش نرخ کالاها واقلام اساسی خواهیم بود. حتی تصور می شود که رئیس بانک مرکزی بتواند نرخ تورم 22 درصدی را که برای کاهش تورم تا پایان سال عنوان شده بود نیز انجام شود این ها مسائل سیاسی است که با اقتصاد در آمیخته است .
منتظر برجام ماندن و بازگشت به توافق با رئیس جمهور آتی آمریکا چه پیامدهایی برای اقتصاد به دنبال دارد؟
به هر حال دولت نباید منتظر نشستن پای میز مذاکره با آمریکا باشد. اگر اقتصاد معطل انتخابات آمریکا شود به هیچ وجه به نفع اقتصاد کشور نیست. هر چند که قطعا ما نباید تجربه هشت سال گذشته که اقتصاد را شرطی و وابسته به برجام کردیم را تکرار کنیم. هشت سال است که همه شاخصهای اقتصاد کلان ما به برجام گره خورده ، ضمن اینکه برجامی که سال ۹۳ کلید خورد با آنچه امروز مورد توجه دو طرف است بسیار متفاوت است. امروز دست ایران برتر از آمریکاست در منطقه در سوریه و درعراق و در یمن، آمارهای غیررسمی صادرات ما به عراق یعنی 10 میلیارد دلار نشان می دهد که وضعیت ما با وضعیت سال های قبل بسیار متفاوت است لذا نباید همان راه اشتباه قبلی را طی کنیم، به این دلیل که آقای جان کری سال 92 بر این موضوع تاکید کرد که تحریم ها در حال فروپاشی است از این جهت است که دوباره بحث برجام را مطرح کردند، نباید با امید به مذاکرات ترمیم اقتصاد کشور را به دست فراموشی بسپاریم . سیاست های آمریکا همیشه در تضاد با سیاست های کشورهای استقلال طلب ست ، آمریکای ها که به دنبال تجزیه ایران و حتی کشورهای خاورمیانه بخصوص غرب آسیا هستند طبیعتا به دنبال فضا سازی برای بهبود اقتصاد ما نیستند. آنها در برجام انهدام کامل سیسم موشکی و تجزیه ایران را می خواهند نه فرصت دادن به اقتصاد ایران برای توسعه یافتن. از این جهت اصلا موضوعیت ندارد که با روی کار آمدن آقای بایدن گمان کنیم آمریکا به دنبال بهبود وضعیت اقتصادی ماست، به هر حال یک موج روانی سنگینی در بازار ایجاد شده که چند صباحی منجر به کاهش قیمت ها می شود اما کنترل اوضاع و رشد و شکوفایی اقتصاد همه و همه وابسته به اصلاحات اقتصادی داخلی است.